letki horror, czyli ciężkie odchylenie

Palermo...

Klasztor kapucynów, a właściwie podziemia klasztoru...
Duże podziemia, wypełnione po brzegi trupami. Jakieś "muzeum martwych", a może uosobienie kultu śmierci, w każdym razie pomnik chrześcijańskiej(?) nekrofilii.
W obszernych lochach, udostępnionych oczywiście do zwiedzania, znajduje się około 8000 ciał, z których większość należała niegdyś do miejscowej elity - arystokracja, duchowieństwo, przedstawiciele niektórych zawodów...
Sycylijską praktykę mumifikacji należy datować na końcówkę XVI wieku, kiedy miejscowi ojczulkowie zaczęli wywodzić, że w katakumbach pod ich klasztorem istnieje jakiś tajemniczy konserwant, który w naturalny sposób zatrzymuje trupie gnicie.
Dopiero dużo później okazało się, że to nie ziemia, na której został zbudowany klasztor, ma niezwykłe właściwości opóźniania rozkładu ciał zmarłych, lecz proces naturalnej mumifikacji zachodził w wyniku braku dostępu powietrza.

A zaczęło się to wszystko bardzo prozaicznie.
W 1534 r. kapucyni zbudowali przed bramami Palermo klasztor. Tam robili to, co zazwyczaj się w podobnych przybytkach robi. Z oficjalnych enuncjacji wynika, że braciszkowie zakonni prowadzili życie w nagich celach, zgodnie ze swymi surowymi ideałami: modląc się, studiując Pismo Święte, pomagając biednym i chorym, i trwając w zupełnym ubóstwie, towarzyszącym im do śmierci.

Gdy któryś z zakonników rozstawał się z tym padołem łez, jego zwłoki owijano po prostu w chustę i spuszczano do katakumb pod klasztorem.

I tak by to pewnie trwało, gdyby któregoś dnia jeden z żałobników nie przybiegł w te pędy do przeora, krzycząc: nie mieszczą się już!

Uradzono tedy (choć były i pomysły, że należy sprowadzić kafar i po prostu ubijać), że - skoro brakuje miejsca dla zmarłych mnichów - należy poniechać starych miejsc spoczynku i zdecydowano się na wykonanie większego grobowca pod ołtarzem głównym. Przy okazji postanowiono też przenieść zmarłych ze starej krypty na nowe miejsce. Ku ogólnemu zaskoczeniu okazało się, że zamiast szkieletów, jakich się spodziewano w przypadku starszych(?) zwłok, natrafiono na zupełnie dobrze zachowane mumie (w ilości ok. czterdziestu sztuk).

To niecodzienne odkrycie skłoniło przeora klasztoru do podjęcia brzemiennej w skutki decyzji. Zamiast pochować zmarłych tak, jak to się wcześniej czyniło, polecił poustawiać je wzdłuż ścian - miały służyć jako przestroga dla mnichów, aby się troskliwie przygotowywali do śmierci.

Pierwsze pochówki były więc cokolwiek przypadkowe, ale stworzono podstawy dla kultu zmarłych. W 1599 roku miejscowi kapłani z wielką estymą i celebracją podeszli do ciała jednego z braciszków, uznawanego w okolicy za świętego. Jest to pierwszy przypadek, gdy podjęto jakieś czynności mające ułatwić mumifikację.

Pierwszy zatem był wielce pobożny mnich Silvestro z Gubbio, ale dosyć szybko grzebanie w katakumbach stało się modne. I to właśnie w ten zupełnie nietradycyjny sposób.

Początkowo grobowiec kapucynów służył jako miejsce pochówku zmarłych zakonników. W połowie XVII w. było tam już ponad sto zwłok.

W miarę upływu czasu wierni jednak wywierali coraz większy nacisk na klasztor. Wiele osób wyrażało chęć bycia pochowanym w pobliżu świętych braci zakonnych. Mnisi nie mogli długo opierać się tym kategorycznym żądaniom, ponieważ wśród ubiegających się było także sporo dotujących klasztor. Musiano więc otworzyć katakumby dla pogrzebów świeckich (ok. 1670 r.), które w tej formie stawały się coraz częstsze. Chętni zapisywali w testamentach, a jakim ubraniu ich pochować, czy zmianiać co jakiś czas itd.

Następstwem tego było systematyczne powiększanie katakumb. Aby zapanować nad wzrastającą ilością grzebanych tu zmarłych, trzeba było opracować system umożliwiający kontrolę procesu mumifikacji zwłok.

Najbardziej pierwotna metoda mumifikacji to umieszczanie ciał przez osiem do dwunastu miesięcy w celach usytuowanych wzdłuż korytarzy. Cele z szybem wentylacyjnym zwane były "sitkami". Ułożone tam ciała powoli wysychały. Czasem wspomagano ten proces sztucznie, np. przez posypywanie zwłok kredą. Następnie wystawiano je jeszcze na jakiś czas na słońce, potem myto w occie winnym, owijano w słomę i aromatyczne zioła, wreszcie ubierano w stroje urzędowe, mundury lub inne uroczyste szaty.

W innych przypadkach, po gruntownym myciu, stosowano zanurzanie ciał w roztworze arszeniku lub wapna. Prawdopodobnie w użyciu były też kąpiele solankowe, znane już w Egipcie, powodujące wypłukanie ze zwłok tłuszczu. Następnie ciała ponownie myto, a wreszcie poddawano procesowi suszenia.
(Nigdzie się nie wspomina (ja nie trafiłem) o usuwaniu narządów wewnętrznych. Można to by było sprawdzić - gdyby usuwano, to - podobnie jak w Egipcie - aby zapobiec zapadnięciu się ciała, wypychano je gliną, piaskiem, żywicami, trocinami, pakułami płóciennymi, dodając do tego różne wonności, w tym (he, he) - cebulę. Możliwe jednak, że żadnych tego typu czynności nie praktykowano. W odpowiednim klimacie znajdowano przecież pogrzebane w piasku, bez trumny, mumie, które nie wykazywały żadnych śladów usunięcia wnętrzności. Zachowały się one nie gorzej niż zabalsamowane zwłoki, które częstokroć pod działaniem różnych żywic i olejków balsamicznych (papirus Rhind wymienia "wodę z Elefantyny, sodę z Eileithyiaspolis i mleko z miasta Kim") z czasem uległy w znacznym stopniu rozkładowi lub zlepiły się w bezkształtną masę.)

W późniejszych latach stosowano też różnorodne środki chemiczne. Najwięcej legend pojawiło się wokół metody dra Alfredo Salafii. Pewnie dlatego, że zmarł nie zdradziwszy nikomu swoich sekretów, a także dlatego, że to on właśnie przygotowywał pośmiertnie dwuletnią Rosalię Lombardo, zwaną Śpiącą Królewną.

Dopiero potem ustawiano je na właściwym miejscu w którymś z korytarzy, gdzie mogli odwiedzać je krewni i znajomi, i od czasu do czasu przebierać w nowe szaty.

Jak zwykle w podobnych przypadkach, podstawowym motywem, jakim się kierowano, była wiara, że taki sposób chowania pomaga żywym utrzymać więź ze zmarłymi krewnymi. Rodziny razem z dziećmi zabierały kosze z jedzeniem i urządzały sobie coś w rodzaju pikniku w katakumbach. Modlili się do pradziadów, opowiadali o swoich kłopotach i prosili o radę.

W katakumbach chowano oczywiście też tradycyjnie, w trumnach. Jest ich tam teraz ponad sto. Jednak moda wywierała chyba dominujący wpływ, gdyż większość trumien jest albo zupełnie otwarta, albo wycięto otwory w ścianach bocznych, by można było spokojnie delektować się wyglądem nieboszczyka czy nieboszczki.

Nekropolia podzielona jest na działy czy korytarze (kategorie):

mężczyźni

kobiety

dziewice (pewnie się rąbnąłem w tłumaczeniu)

dzieci

księża

mnisi

przedstawiciele wybranych zawodów - pisarze, adwokaci, nauczyciele, malarze, żołnierze i inni

Zwłoki są upozowane. Często grupowane w scenki rodzajowe.

Czemu taki pochówek u kapucynów uznawano za szczególnie godny, nie mam pojęcia. Jakieś takie dyndanie na sznurkach czy drutach nie wydaje mi się zbyt fajne (choć i tak będę miał to prawdopodobnie gdzieś). Jeszcze w przypadku mnichów, chowanych w ich codzeinnych ubraniach, da się znaleźć jakieś uzasadnienie - sznur na szyi ma symbolizować dlaszy ciąg pokuty, kary za niezbyt dobre postępki w życiu doczesnym. Ale reszta? Jedni w paradnych mundurach, inni w purpurach, jeszcze inni wystrojeni jak stróż w Boże Ciało...

Moda jednak utrzymywała się w kręgach sycylijskiej socjety niezmiennie przez ponad dwa wieki. Ostatnim mnichem zmumifikowanym w katakumbach był brat Riccardo (pochowany w 1871 r.). Dopiero w latach 1880-1881 władze zakazały całkowicie mumifikowania zwłok i wystawiania ich na widok publiczny. Zdaje się, że była to taka decyzja bardziej na papierze. Nadal przecież chowano tam zmarłych, a i osoby postronne (turyści) mogły tam swobodnie przebywać.

Pochówki w katakumbach w końcu jednak ustały, bo ostatnią osobą umieszczoną tam była wspomniana już Rosalia Lombardo, zmarła w 1920 r.

W 1940 r. alianckie bomby trafiły w klasztor i trochę przetrzebiły stan mumii. Zostało ich jednak na tyle dużo, by cały czas stanowić atrakcję turystyczną. Nie mam pojęcia, ile teraz kosztuje wejście do podziemi, ale kiedyś to nie było specjalnie dużo. Bilet wstępu kosztował 8 tys. lirów. Dawało się banknot dziesięciotysięczny, a braciszek zamiast wydać resztę, pokazywał puszkę z wielkim napisem "co łaska".
Przyjemnego oglądania fotek i dobrych snów.